De producent Selfmade Films maakt in 2014 een documentaire over de FIOD, waarbij de FIOD akkoord is gegaan haar deuren te openen voor de producent, om zo inzicht te verschaffen in het dagelijks werk van het overheidsorgaan. Hierbij mag Selfmade Films ook deels het onderzoek van de FIOD naar fraude met de omzet(belasting) door een grote restaurantketen volgen, waarbij onder andere doorzoekingen werden verricht bij de restaurantketen waarbij (schaduw)administratie en geld in beslag werd genomen.
Als tijdens de strafzaak tegen de leidinggevenden over de belastingfraude naar buiten komt dat er een documentaire gemaakt is, zijn de rechters in de strafzaak daar niet van gediend. Zij zijn van oordeel dat het OM dit eerder had moeten mededelen en oordelen dat “een gevangenisstraf onontkoombaar zou zijn geweest gelet op de rol van de verdachte als grote man van het [naam concern], op de omvang van de fraude en het nadeel van ruim € 1.300.000,- wat betreft de omzetbelasting, maar dat de rechtbank geen straf of maatregel zal opleggen gelet op bovenstaande omstandigheden en omdat het openbaar ministerie welbewust het bestaan van de documentaire buiten het geding heeft willen houden en daarmee de integriteit van dit strafproces in gevaar heeft gebracht”. Het hoger beroep tegen dit vonnis in de strafzaak loopt nog.
De restaurantketen en twee voormalige leidinggevenden van de keten hebben verschillende procedures gestart tegen Selfmade Films en KRO-NCRV over de documentaire. In maart 2020 vorderden ze afgifte van het ruwe beeldmateriaal van een documentaire, maar dat wees de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam af. In oktober 2020 werd bij de rechtbank Den Haag een verbod op het uitzenden van de documentaire gevorderd. Dit wees de voorzieningenrechter toe. Volgens de voorzieningenrechter zouden de documentairemakers ongeclausuleerd inzage hebben gekregen in alle opsporingsgegevens. Daarmee zou een inbreuk zijn gemaakt op het recht van de verdachten op eerbiediging van hun persoonlijke levenssfeer.
Selfmade Films en KRO-NCRV zijn tegen dit vonnis in hoger beroep gegaan en voerden daar onder andere aan dat:
- het feit dat het OM volgens de strafrechter in het voortraject regels heeft overtreden, niet betekent dat ook het uitzenden van de documentaire onrechtmatig zou zijn;
- de documentairemakers geen “ongeclausuleerd inzage” hebben gekregen in de opsporingsgegevens en dat hierbij juist rekening is gehouden met de privacybelangen van de verdachten in de strafzaak;
- de documentaire voor het algemene publiek niet herleidbaar is tot de verdachten in de strafzaak, mede doordat deze niet herkenbaar in de documentaire voorkomen;
- er geen sprake is van schade voor de restaurantketen en leidinggevenden, en als dit al het geval is dan is die te wijten is aan hun eigen handelen. Het was voorzienbaar dat als de fraude uit zou komen, daar ruime aandacht voor zou komen in de media en het publiek heeft ook het recht daarover te worden geïnformeerd;
- Het censuurverbod staat in de weg aan het uitzendverbod.
Het gerechtshof Den Haag heeft op 5 oktober 2021 uitspraak gedaan. Selfmade Films en KRO-NCRV zijn alsnog in het gelijk gesteld. Volgens het hof wordt met het uitzenden van de documentaire de privacybelangen van de restaurantketen en de leidinggevenden slechts op (zeer) beperkte wijze aangetast. Dit is mede het geval, omdat de documentaire voor “de onbevangen toeschouwer” geen tot de restaurantketen of leidinggevenden “herleidbare gegevens” bevat, omdat de leidinggevenden in de documentaire zelf niet genoemd, afgebeeld of anderszins aangeduid worden. Ook weegt het hof mee dat de restaurantketen wederhoor is geboden en dat Selfmade Films en KRO-NCRV hebben toegezegd het wederhoor te publiceren in geanonimiseerde vorm. Het hof oordeelt: “Alles overziend is bij uitzending van de documentaire slechts een (zeer) beperkte aantasting van de persoonlijke levenssfeer en de reputatie van [de leidinggevenden] te verwachten. Dit was niet anders ten tijde van het bestreden vonnis (9 oktober 2020) en de aanvankelijk voorgenomen uitzending (11 oktober 2020). Op dit punt verschilt het hof van mening met de voorzieningenrechter die het belang van [de leidinggevenden] bij niet-uitzending ‘groot’ heeft geacht”.
Het hof oordeelt ook dat er een duidelijk onderscheid moet worden gemaakt tussen het geven van toegang voor Selfmade Films tot het onderzoek van de FIOD door het OM en het uitzenden van de documentaire: “Het moge zo zijn dat […] destijds, door de verstrekking van persoons- en politiegegevens van [de leidinggevenden] door het OM aan Selfmade in 2014, een (ernstige) schending van de persoonlijkheidsrechten van [de leidinggevenden] heeft plaatsgevonden, en dat daarbij (op ernstige wijze) in strijd is gehandeld met de Wpg, maar dat heeft niet tot gevolg dat uitzending van de filmdocumentaire jaren later – aanvankelijk gepland eind 2020, inmiddels op zijn vroegst eind 2021 – zou hebben geleid of zal leiden tot een (hernieuwde) aantasting van hun persoonlijkheidsrechten in meer dan (zeer) beperkte mate.”
Ook vindt het hof, anders dan de voorzieningenrechter, dat de documentaire een bijdrage levert aan het algemeen belang: “De filmdocumentaire gaat over het handelen van de FIOD in een belastingfraudezaak. Naar het oordeel van het hof is het algemeen belang gediend zowel door het aan de orde stellen van mogelijke belastingfraude als door informatie over de wijze waarop daartegen door de FIOD, een publieke instelling, wordt opgetreden. De filmdocumentaire levert dus onmiskenbaar een bijdrage aan het publieke debat over onderwerpen van algemeen belang”.
De restaurantketen had nog aangevoerd dat het hof in het hoger beroep van de strafzaak door uitzending van de documentaire beïnvloed kan worden, maar daar maakt het hof korte metten mee: “[daarvoor] bestaat overigens geen enkele grond. Media-uitingen in lopende rechtszaken zijn aan de orde van de dag en rechters zijn eraan gewend om deze naast zich neer te leggen.”.
Het uitzendverbod van de voorzieningenrechter wordt vernietigd en de documentaire mag gewoon worden uitgezonden.
Selfmade Films en KRO-NCRV werden in deze procedures bijgestaan door Jens van den Brink en Lotte Oranje.